Vzkriesenie

De Slovaakse componist Jan Cikker (1911-1989) begon zijn muzikale loopbaan in 1930 met een studie aan het Conservatorium van Praag, waar hij onder meer lessen kreeg van Viteslav Novak, die zelf weer onderricht had gehad van Dvorak. Na nog twee extra studiejaren bij Felix Weingartner werd hij in 1939 aangesteld als docent aan het conservatorium van Bratislava. Hij vestigde enige aandacht op zich met… zijn eerste instrumentale werken, waarin een gematigd modern idioom werd gecombineerd met aan volksmuziek ontleende muziek. Nadat hij in 1945 was aangesteld als dramaturg bij het Slowaaks Nationaal Theater begaf hij zich ook op operagebied. In 1959 kreeg zijn tot dan toe probleemloos verlopen carrière echter een knauw; het communistisch bewind keerde zich tegen hem, waarschijnlijk na intriges vanuit de Slowaakse componistenbond. Al te ingrijpend waren de sancties echter niet, want na korte tijd kon Cikker zijn werkzaamheden weer hervatten. De gebeurtenissen gaven hem wel de inspiratie voor zijn vierde opera, Vzkriesenie (Wederopstanding), geschreven tussen 1959 en 1961. Hij koos als stof hiervoor de gelijknamige novelle van Tolstoi, omdat hij daarin een aanklacht zag tegen immoreel en hypocriet gedrag. De muzikale structuur van de opera is sterk Wagneriaans: het orkest heeft een bijna leidende rol en is de eigenlijke stuwende kracht achter de handeling. De zangers zijn weliswaar niet volledig ondergeschikt, maar minder dominant dan in Cikkers eerste opera’s, die vooral het lied-achtige model van zovele Midden-Europese volksliedopera’s volgden. Het idioom is overigens niet Wagneriaans, maar gematigd modern, zoals dat van Martinu of Kodaly. Als een soort Slowaakse ‘luctor et emergo’ is dit stuk misschien wel geslaagd, maar anderszins maakt het geen bijzonder sterke indruk. De kwaliteit van de opname, een analoge studio-opname uit 1964, is niet optimaal. (JvG)meer